Terug naar Startpagina
 
De Franse Invasie
Vlucht 18 januari 1795
Vlucht Prinses Wilhelmina
Vlucht Prins Willem V
Pink 'Johanna Hoogenraad'
1795-1813
Oranje in ballingschap
Willem V Batavus
Frederica Sophia Wilhelmina
Frederica Louise Wilhelmina
Willem George Frederik
Willem Frederik
Frederica Louisa Wilhelmina
Willem Frederik George
Willem Frederik Karel
Wilhelmina Frederica Pauline
Wilhelmina Frederica Marianne
Terugkeer Oranje in 1813
30 november 1813
Herdenking in 2013
Boeken
Over Oranjes
 
Vertrek en aankomst Oranjes en Stuarts op Scheveningen
Vertrek Willem II, 1641
Vertrek Henrietta Maria, 1643
Vertrek Charles II, 1660
Aankomst Willem III, 1691
1642-1660
De Stuarts in Ballingschap
400 jaar Strandschilders
op Scheveningen
1600-1700
1700-1800
1800-1900 A t/m L
1800-1900 M t/m Z
1900-2000 A t/m L
1900-2000 M t/m Z
2000-heden
Muurschilderingen
Scheveningen op keramiek 1
Scheveningen op keramiek 2
Herdenkingspenningen
Panorama's Scheveningen
Algemeen
Scheveningen toen en nu
Huifkarren op Scheveningen
Zeeslagen bij Scheveningen
Het kanon van Scheveningen
Waarzegster op Scheveningen
Boeken over Scheveningen
Links
Over de Website
Contact
   

Willem I Frederik, geboren als Willem Frederik Prins van Oranje-Nassau (Den Haag, 24 augustus 1772 - Berlijn, 12 december 1843) was de eerste koning van Nederland uit het huis Oranje-Nassau.
Links: Medaillonportret Willem Frederik (1772-1843). Prins van Oranje-Nassau. De latere koning Willem I, oudste zoon van Willem V en Wilhelmina van Pruisen, als kind, Pieter Lesage, 1774 - 1780. (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam) en rechts: Prortret van Willem Frederik (1772-1843), prins van Oranje-Nassau (later koning Willem I), als kind. Anoniem 1775. (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
Links: Jonge Willem Frederik, ca. 1780 van Izaäk Schmidt (Bron: Explore.rkd.nl) en rechts: Portret van Willem Frederik (1772-1843, prins van Oranje-Nassau. Oudste zoon van prins Willem V, later Willem I, koning der Nederlanden. Ten halven lijve, naar rechts. Maakt deel uit van een reeks van negen portretten van prinsen en prinsessen uit het huis van Oranje-Nassau, 1788. door Johann Friedrich August Tischbein. (Bron: Geheugenvannederland.nl). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
Prins Willem Frederik en Willem George Frederik in de Valkhof, Nijmegen, 1788. Het was 1786 toen in Den Haag relletjes ontstonden en geleidelijk toenamen tussen de Oranjegezinden en de Patriotten. In die onrustige atmosfeer waren de stadhouder prins Willem V en zijn vrouw Wilhelmina van Pruisen beducht voor eventuele rellen. Zij verlieten Den Haag en reisden af naar Breda, later Friesland, Groningen, Overijssel en tenslotte Nijmegen. Vóór hun aankomst werden nog een aantal verbeteringen aangebracht aan de vertrekken waar zij zouden verblijven. Deze vertrekken, bekend als de koningskamer, werden goed opgeknapt, evenals een paar zalen in de noordzuidvleugel, die beschikbaar moesten zijn voor ontvangsten. Op een schilderij van Willem Joseph Laquy zien we de twee jonge prinsen, Willem en Frederik, in de manage van de Valkhofburcht. Het is onbekend in welk deel van de burcht deze manage zich bevond. (Bron: Mijngelderland.nl). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
 
Links: De kinderen van prins Willem V, door Tischbein., 1789. (Coll. Collectiegelderland.nl). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)

In een in neo-classicistische stijl gedecoreerde kamer staan de 17-jarige erfprins Willem (1772-1843) -met op zijn jas de borstster van de Orde van de Zwarte Adelaar (Pruisen)- en zijn 19-jarige zuster Louise (1770-1819) innig gearmd, terwijl de 15-jarige Frits (1774-1799) rechts aan een bureau zit. Het is een romantische compositie, waarin de onderlinge verbondenheid van de kinderen goed tot uitdrukking komt. Maar het schilderij bevat ook een dynastiek element. Het borstbeeld van Willem van Oranje, rechts op het bureau, plaatst de kinderen in de lijn van de Vader des Vaderlands. Ook de dankbaarheid jegens Pruisen wordt tot uitdrukking gebracht. Op de achterwand is een medaillonportret van Frederik de Grote aangebracht, terwijl de brief, die prinses Louise in de hand houdt, de aankondiging bevat dat hun oom, de Pruisische koning Frederik Willem II, voornemens is zijn familie op Het Loo te bezoeken. Tischbein maakte twee exemplaren van deze compositie, in 1788 een groot stuk en in 1789 een tweede dat aanzienlijk kleiner van formaat was. Dit laatste bevindt zich nu in Paleis Het Loo. Uit de rekening blijkt dat dit bedoeld was om naar Engeland te worden gezonden, waar het in prent gebracht zou worden. Zo werd Tischbeins elegante en moderne portret van de kinderen van het stadhouderlijk paar ook voor een breder publiek bereikbaar. Dit stuk is ingelijst in een verguld houten lijst van rond 1800 met een binnenrand van staande bladpunten, een holling met daarin staand eikenloof en een profiellijst, 1789. (Coll. Collectiegelderland.nl)
Links: Schilderij van de latere koning Willem I met zijn broertje Frederik omstreeks 1790. (Bron: Wikimedia.org) en rechts: Willem Frederik (1772-1843), prins van Oranje-Nassau, met zijn jongere broer Willem George Frederik (1774-99), schilder: Pieter Lesage, 1793. Beiden staande, heupstuk, in borstharnas. Beiden dragen een borstplaat met daarover een oranje lint waaraan een insigne in de vorm van een lichtblauw kruis (Orde van Oranje-Nassau of Orde van de Zwarte Adelaar van Pruisen). Onderdeel van de collectie portretminiaturen. (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
Penning op het huwelijk van erfprins Willem Frederik en Frederika Louise Wilhelmina van Pruisen. Links: borstbeelden naar links en rechts: grote vaas met rozenstruik, versierd met Pruisische adelaar. Tegen het voetstuk leunt het gekroonde wapenschild der Nederlanden. Rechts daarvan staat hymen die aan Nederlandse schutsgodin een roos aanbiedt. (Coll. Collectie.museumrotterdam.nl). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
In de nazomer van 1791 vertrok Willem Frederik voor de huwelijksvoltrekking met prinses Frederica Louise Wilhelmina, ook wel Mimi en Wilhelmina van Pruisen genoemd, naar Berlijn, vergezeld door zijn moeder en zijn broer Willem Frederik George. Ook zijn zus Louise en haar man, de erfprins van Brunswijk waren getuige van het huwelijk op 1 oktober 1791. Zijn vader Willem V was, vanwege de gespannen situatie in het land niet aanwezig bij de bruiloft.
Op de terugreis van Berlijn ging het jonge paar het eerst naar het Loo om Willem V, te begroeten.
In Den Haag werden de jonggehuwden luisterrijk ontvangen en hield het bruidspaar een ontvangst voor de vertegenwoordigers van de Staten. (Bron: Oranje in Ballingschap, Mr. L.A. Struik. Uitgave: de Bataafse Leeuw, Amsterdam 2006).
Bataille de Neerwinden (1793), aquarelle. Oostenrijkse en Nederlandse soldaten bij Neerwinden. Johann Nepomuk Geiger (1805-1880). (Coll. Östenreichische Nationalbibliothek). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
1 februari 1793 verklaarde Frankrijk de oorlog aan de republiek en nog dezelfde maand rukte Dumourier over de grenzen van Nederland, waar zich patriotten ofwel Bataven zich bij hem voegden.
Breda werd als eerste veroverd, Geertruidenberg en Klundert bezweken, Willemstad kwam in gevaar en Venlo en Maastricht werden onder de voet gelopen.
Zijn broer George was op 24 februari uit Den Haag vertrokken om Venlo te ontzetten, 2 maart voegde Willem Frederik zich bij hem om tezamen aan het hoofd van de Nederlandse krijgsmacht te strijden. Het aantal soldaten waarover zij konden beschikken was veel kleiner, dan dat van de Fransen. In Den Haag probeerde de regering de manschappen en uitrusting aan te vullen. ook werden ze door Engeland, Pruisen en Oostenrijk ondersteund. Een van de eerste overwinningen op de Fransen was die van Neerwinden op 18 maart, waarbij Dumourier gedeeltelijk werd verslagen. Ook werden begin april, Breda en Geertruidenberg uit de macht van de Fransen verlost. De hele zomer vochten prins Willem Frederik en zijn broer dagelijks met veel geluk tegen de overmacht, die West-Vlaanderen wilde binnen dringen. (Bron: Historici.nl)
Het vertrek van prins Willem V vanaf het strand van Scheveningen naar Engeland, 18 januari 1795. De stadhouder staat op het strand bij de pink. Links vissersvolk en twee ruiters, rechts wordt bagage ingeladen. Bij de prent behoort een aparte verklaring. Prentmaker: Joannes Bemme naar tekening van: Dirk Langendijk en Christoffel Meijer. (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
Toen Stadhouder Prins Willem V (46 jaar), prins Willem Frederik (22 jaar) en Prins Willem George Frederik (20 jaar) uit den Haag vertrokken had zich vanaf de Plaats tot aan het Noordeinde een grote menigte verzameld. Nadat de koetsen waren voorgereden was een stille buiging het laatste vaarwel van de vertrekkenden.
Toen de rijtuigen het strand in Scheveningen hadden bereikt, was, ondanks de felle kou veel volk op de been. De duinen zagen zwart van de toeschouwers. Er heerste een diepe stilte toen de prinsen met hun gevolg uit de rijtuigen stapten en een ogenblik op het strand bleven staan. Toen de stadhouder en zijn zonen, door sterke vissers gedragen, naar de gereedliggende pink 'Johanne Hoogenraad' werden gebracht, namen allen op het strand hun hoed af. Rond middernacht koos de pink zee. (Bron tekst: Oranje in Ballingschap, Mr. L.A. Struik. Uitgave: de Bataafse Leeuw, Amsterdam 2006)
 
Links: Prins Willem Frederik, de latere Koning Willem I, met zijn vrouw Wilhelmina van Pruisen (Mimi) en hun zoontjes Willem Frederik George Lodewijk (links) en Willem Frederik Karel (rechts) in 1799. (Coll. Stichting Historische Verzamelingen van het Huis Oranje-Nassau, Den Haag). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)

In april 1796 reisde Mimi onder begeleiding van een escorteschip met haar zoon via Yarmouth naar Hamburg en vandaar eerst naar haar schoonzus Louise in Brunswijk.
21 april 1796 kwam Mimi met haar zoontje Guillot in Berlijn aan.

Willem Frederik was heel blij zijn vrouw en zoontje in Duitsland weer te zien. Het gezinnetje werd als gast van de koninklijk familie ondergebracht in de appartementen van Frederik de Grote in het koninklijk slot.
In 1797 zou het landgoed Schönhausen ter beschikking worden gesteld, dat was vrijgekomen door het overlijden in de winter van 1796/1797 van Koningin Elisabeth.
Willem Frederik was vasthoudend met zijn plannen om het herstel van het Huis van Oranje in de Republiek te herstellen, daarom wilde hij in oktober 1797 in Pruisisch dienst treden en Willem V gaf hem daarvoor toestemming.
Willem Frederik koopt op 27 oktober 1798, na Widzam ook het landgoed Raçot van Prins Jablonowski, dit laatste is gelegen in het bij de Poolse delingen aan Pruisen toegewezen gebied. Het landgoed ligt in de buurt van Poznan. Daarna vestigt Willem Frederik zich op 18 juli 1799 in Lingen.
 
De landing van de Engelse troepen in Callantsoog op 27 augustus 1799. Aquarel van Dirk Langendijk, die waarschijnlijk aanwezig was. (Coll. Christies.com). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
Toen eind juni 1799 in Petersburg een coalitieverdrag was gesloten tussen Rusland en Engeland, maakte de Engelse regering haar plannen voor een invasie in de Bataafse Republiek aan Willem V bekend en verzochten hem de Orangisten in Holland daarop voor te bereiden.
Eind juli en begin augustus waren de plannen nog steeds gericht op aanval van de Engelse vloot richting Hellevoetsluis en Den Briel, tezelfdertijd begeleid door een opmars van Willem Frederik vanuit de Duitse grens, ondersteund door een volksbeweging en de Texelse vloot zouden die acties hem via de IJsselsteden naar het hart van het land kunnen brengen. (Bron tekst: Oranje in Ballingschap, Mr. L.A. Struik. Uitgave: de Bataafse Leeuw, Amsterdam 2006)
Het huidige Racot Palace werd gebouwd tussen 1780-1790 voor de Hertog Antoni Barnaba Jablonowski, de gouverneur van Poznan. De hertog verkocht het landgoed in 1798 aan de Prins van Oranje. Het is nu een hotel. (Bron: Flickr.com). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
In het voorjaar van 1800 begon Willem Frederik meer aandacht te besteden aan zijn Poolse landgoederen. In november 1797 had Willem Frederik het landgoed Widzim van graaf Bielinski gekocht. Behalve de heerlijkheid met herenhuis waren er nog 5 dorpen die bewoond werden door gezinnen van dagloners en het totale domein omvatte 18000 ha. bos. Daarna kocht hij een groot gebied in de buurt met als middelpunt Raçot (nu Razot) met een mooi landhuis. Dat koos hij als residentie. Raçot Palace werd gebouwd tussen 1780-1790 voor de Hertog Antoni Barnaba Jablonowski, de gouverneur van Poznan. De hertog verkocht het landgoed in 1798 aan de Prins van Oranje. Het is nu een hotel. (Bron tekst: Oranje in Ballingschap, Mr. L.A. Struik. Uitgave: de Bataafse Leeuw, Amsterdam 2006)
Vergezicht op Fulda vanuit het noorden in 1813. Maker onbekend. (Bron: Wikipedia.org). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
Van 1802 tot 1806 verblijft Prins Willem Frederik met zijn gezin als Duits Vorst in het circa 90.000 inwoners tellende Fulda. In 1806 tijdens de slag bij Jena vecht hij als Generaal aan Pruisische zijde tegen de Fransen. Als de Fransen winnen wordt hem Fulda ontnomen en trekt hij zich terug op zijn landgoed, slot van Razoten, in Posen (Poznan), deze waren in 1797/1798 aangekocht. (Bron tekst: Members.home.nl/pushkar/)
Willem Frederik ging wonen in het kasteel ' Die Fasanerie' een charmant mooi gelegen jachtslot op ongeveer een uur afstand van de stad Fulda. Mini en de kinderen bleven 's winters in Berlijn wonen en waren in de zomer in Fulda. (Bron: Wikipedia.org). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
 
Rechts: Willem Frederik door Duitse schilder Friedrich Bury (1763 - 1823). Galeriesaal des Museums Schloss Fasanerie. (Bron: Eichenzell-aktuell.de). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)

Het niveau van het onderwijs in Westfalen waarin Fulda en Corvey gelegen waren, was aan het eind van de achttiende eeuw bedroevend laag.
De arme landjeugd leerde alleen maar lezen schrijfles was er nauwelijks bij. Het kabinet van de nieuwende onderwijsplannen voor het volksonderwijs.
Willem Frederik hervormde de hogeschool in Fulda tot een nieuw lyceum.
Hij gebruikte de inkomsten van de 'stiften' binnen zijn eigen gebied voor de betaling van de hoogleraren en voor de bouw van een ziekenhuis en andere instellingen van algemeen belang.
Zijn bestuur had absolutistische trekken, maar die waren acceptabel doordat hij zijn plichten boven zijn rechten stelde.
Hoewel de schadeloosstelling van Fulda voor Willem Frederik aanvankelijk een teleurstelling betekende, voelde hij zich, toen hij eenmaal regerend Duits vorst was geworden, met zijn echtgenote in de kleine residentiestad wel thuis.
In de korte tijd van vier jaar die zijn regeringsperiode in Fulda uiteindelijk zou duren, vroeg de opbouw van een militair apparaat van de nieuwe vorst veel tijd en geld. (Bron tekst: Oranje in Ballingschap, Mr. L.A. Struik. Uitgave: de Bataafse Leeuw, Amsterdam 2006)
 
Links: Bombardement op Kopenhagen 4 september 1807. (Bron: Armchairgeneral.com). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)

Geheimraad Arnoldi had intussen bijtijds enige bezittingen van de prins in veiligheid weten te brengen en die naar Altona en vandaar naar Kopenhagen doen overbrengen. Ook Corvey en Dortmund werden de Prins afgenomen.

Omdat de Engelsen bang waren dat Napoleon de beschikking kreeg over de Deense vloot bombardeerden ze de haven van Kopenhagen, waarbij de opgeslagen bezittingen van de Oranjes uit Dillenburg, Dietz en Fulda en een deel van de familiejuwelen bij brand verloren gingen.

Na het bombardement van de Engelsen op Kopenhagen op 4 september 1807 capitleerde Denemarken. De daaropvolgende weken werd de Deense vloot gereed gemakt en op 21 oktober door de Britten meegenomen naar Engeland. Het verlies van de vloot was een zware klap voor de zeevarende natie Denemarken en bestond uit 18 oorlogsschepen, 15 fregatten, 7 briks, 23 kanonneerboten, 7 aken en 1 schoener, samen met een enorme hoeveelheid marine uitrusting. (Bron tekst: Oranje in Ballingschap, Mr. L.A. Struik. Uitgave: de Bataafse Leeuw, Amsterdam 2006)
Slag bij Wagram door Wilhelm Kobell. (Bron: Napoleon-online.de). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
Willem Frederik trad in juni 1809 in dienst van het Oostenrijkse leger als luitenant-generaal. De Oostenrijkers stonden in zes legerkorpsen met 137 000 man bij Wagram en langs de Donau opgesteld.
Napoleon stond met 145 000 man bij Lobau bij Wenen.
Op 4 juli begon de slag, die op 5 en 6 juli tot een nederlaag van Oostenrijk tegen Napoleon leidde. De Fransen verloren 2600 doden en 6000 gewonden en de Oostenrijkers 4000 doden en 12000 gewonden.
De prins vocht dapper mee in deze veldslag. Twee paarden werden onder hem weggeschoten en hij zou gesneuveld zijn als Robert Fagel hem niet van de dood of gevangenneming had gered.
Licht gewond aan zijn been volgde hij het Oostenrijkse hoofdkwartier naar Moravië. (Bron tekst: Oranje in Ballingschap, Mr. L.A. Struik. Uitgave: de Bataafse Leeuw, Amsterdam 2006)
Het Slot Kamenz / Kamieniec Zabkowicki, dat Marianne, de dochter van Willem Frederik, liet bouwen. Tekening van F. Martinus, leerling van Karl Friedrich Schinkel. (Bron: Wikimedia.org). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
In juli 1812 was Napoleon op doortocht naar Rusland en de route van zijn leger liep via Berlijn.
Als Berlijn door de Fransen bezet zou worden, wilde de Prins van Oranje daar niet langer blijven. Daarom had hij het voornemen zich terug te trekken op zijn landgoed Camenz in Silezië en zo nodig in Praag, waar hij eerder een huis had gekocht. Zijn vrouw Mimi bleef, zolang har broer de koning in de omgeving verbleef, in Berlijn; vooral ten behoeve van de studie van zoon Fritz en van diens godsdienst onderricht.
Maar ook zij moest, indien nodig, naar Silezië gaan. Gezien de omstandigheden moest de oudste zoon Willem Frederik George in Engeland blijven. (Bron tekst: Oranje in Ballingschap, Mr. L.A. Struik. Uitgave: de Bataafse Leeuw, Amsterdam 2006)
De loting voor de inschrijving voor militaire dienst in de Amstel Kerk te Amsterdam in 1811. Een jonge man trekt een lot uit een mand op een tafel, achter de tafel zitten zes Franse militairen. Door Elisabeth Barbara Schmetterling naar tekening van Haatje Pieters Oosterhuis. (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
In verband met de oproepen voor nieuwe lichtingen voor zeemilitie en de nationale garde in Holland, de zogenaamde 'conscriptie', hadden in april 1813 in Zuid- en Noord Holland verzetsacties plaatsgevonden. Die waren begonnen bij de vissers van Scheveningen en Katwijk. Daarbij was op tal van plaatsen (o.a. Zaandam, Alphen, Leiden en Den Haag) tot oproer gekomen. Gemeentehuizen werden bestormd, documenten verscheurd, de stormklok geluid en de Oranjevlag op torens gehesen.
(Bron tekst: Oranje in Ballingschap, Mr. L.A. Struik. Uitgave: de Bataafse Leeuw, Amsterdam 2006)
De aanvaarding van het Hoog Bewind door het Driemanschap in naam van de prins van Oranje, 1813 (schilderij 1828) van Jan Willem Pieneman (1779-1853). Zondagmorgen 21 november 1813: een gewichtig moment in de Nederlandse geschiedenis. In naam van de prins van Oranje wordt een voorlopig bestuur (het ' Hoog Bewind') gevormd dat de macht van de Fransen overneemt. Prins Willem, de toekomstige vorst, verbleef nog in Engeland. Het Hoog Bewind bestond uit een drietal heren: Van Hogendorp, Van der Duyn van Maasdam en de graaf Van Limburg Stirum. Zij zouden bekend worden als het 'Driemanschap'. De gebeurtenis speelde zich af in het huis van initiatiefnemer Gijsbert Karel van Hogendorp aan de Kneuterdijk in Den Haag. (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
Aankomst Willem Frederik op Scheveningen op 30 november 1830. Jan Willem Pieneman (1779-1853) schilderde mogelijk deze zee van vlaggen op de schepen als hulde aan de terugkeer van Prins Willem Frederik. (Coll: Particulier Bezit). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
Intocht van Willem I in Den Haag op 30 november 1813.; vervaardiger: onbekend; 1813. (Coll. Haags Gemeentearchief). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
 
Links: De verheffing van prins Willem den zesden tot souverein der Vereenigde Nederlanden. Tekenaar Van Beek. (Bron: Geheugenvannederland.nl)
De Nederlandse Maagd biedt prins Willem VI de troon aan. (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)

De Prins weifelde ten opzichte van zijn positie. Hij kende de gevoelens der Nederlanders niet, en liet de vraag aarzelend open: erfstadhouder of souverein? Maar bij Van Hogendorp stond het van het begin af vast, dat het een souverein zou zijn en mannen als Kemper en Falck stuurden in dezelfde richting. Zo werd 1813 niet een restauratie van de oude Republiek, maar de vestiging van een nieuwe Nederlandse monarchie. In hoeverre de juiste vorm voor deze monarchie werd gevonden, daarover kan men van mening verschillen. Het is mijn overtuiging dat in de grondwet, maar veel meer in de regeringspraktijk na 1813 het Napoleontische systeem een verkeerde invloed heeft gehad. En Van Hogendorp schreef even later: 'daar was onder de ambtenaren der revolutie, vooral in de bureaux, een esprit de corps, strekkende om al wat niet van hunne kleur was, uit te sluiten. De partij is talrijk, zit er vast in, weet den loop der zaken en is halsstarrig'.
(Bron tekst: Oranje in ballingschap, H. Algra. Uitgave: J.H. Kok N.V., Kampen, 1948)

2 december 1813 werd Willem Frederik in de Nieuwe Kerk van Amsterdam uitgeroepen tot Soeverein Vorst.
 
Rechts: Het Beëedige der Constitutie door Z.K.H. Willem Frederik Prince van Oranje & Nassau Souverein Vorst van Nederland, 1814. C. van Waardt (tekenaar), Nicolaas van der Meer (graveur). (Coll. Stadsarchief Amsterdam). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)

30 maart 1814 vond in de Nieuwe Kerk van Amsterdam de inhuldiging van Willem I als soeverein vorst.

Inhuldiging Willem I als soeverein vorst

Op 30 maart 1814 werd Willem I in de Nieuwe Kerk in Amsterdam ingehuldigd als soeverein vorst. Willem I liep met zijn gevolg van het Koninklijk Paleis Amsterdam naar de Nieuwe Kerk om op het speciale troonpodium trouw te zweren aan volk en vaderland.
 
De inspiratie voor de ceremonie vond Willem I in de troonsoverdracht van Karel V op Filips II. In eerste instantie had men het plan gevat om de vergadering van de Staten-Generaal waarbinnen de inhuldiging plaats zou vinden in de Burgerzaal van het Paleis te houden. Willem I wilde dat de inhuldiging afgesloten werd met een kerkdienst en al snel week men voor de gehele plechtigheid uit naar de naastgelegen Nieuwe Kerk.
 
In de zomer van 1814 ontving Willem I zijn eerste staatsbezoek in het Koninklijk Paleis Amsterdam: de Russische tsaar Alexander I. (Bron: Paleisamsterdam.nl)
 
Links: Portret van Willem I (1772-1843), koning der Nederlanden. Staande, ten voeten uit, in gala-uniform van generaal. Over de rechterschouder het lint van het Grootkruis van de Militaire Willemsorde. Over het uniform een rode met hermelijn gevoerde koninklijke mantel. Rechts de troon, links een tafel met een landkaart van een deel van Java - Bantam, Jacatra en Cheribon - (Indonesië), een kussen met kroon en scepter en een hoed met struisveren. Schilder: Joseph Paelinck (1781-1839). (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)

De inhuldiging van Willem I vond plaats in de nieuwe hoofdstad Amsterdam op 30 maart 1814. Wanneer de macht van een vorst van goddelijke oorsprong is, wordt hij in de meeste gevallen gekroond. In een constitutionele setting waarin dat niet het geval is, zoals in de Nederlandse situatie, kiest men over het algemeen voor inhuldiging. Omdat het voor Nederland om een nieuwe titel ging, moest bedacht worden hoe zo'n inhuldiging er precies uit zou zien. Daarbij koos men voor een ceremonie die aan de ene kant het belang van de nieuwe vorst en zijn land benadrukte, maar die tegelijkertijd vanwege het slechte economische klimaat en 's mans zuinigheid sober was.

Vooral om de katholieken in het land niet voor het hoofd te stoten, zou de protestantse Willem I niet op de Bijbel zweren, maar op de Grondwet. Omdat hij wel een religieus tintje aan zijn inhuldiging wilde geven, koos hij als locatie voor de Nieuwe Kerk. Om God toch een beetje op afstand te zetten bij deze staatkundige aangelegenheid was dat gebouw op het moment van inhuldiging even kerk af en officieel aangewezen als tijdelijke vergaderruimte van de volksvertegenwoordiging. (Bron: Geschiedenisbeleven.nl)

Op 16 maart 1815 aanvaardt hij de Koninklijke waardigheid.
 
Koning Willem I werd twee keer ingehuldigd, de eerste keer als vorst, de tweede keer als koning. Afbeelding: De koning óin koningsmanteló en zijn gezin op een schilderij uit 1819. Mogelijk van Jan Willem Pieneman (1779-1853). Er zijn twee data. Op 30 maart 1814 wordt de zoon van stadhouder Willem V in Amsterdam ingehuldigd als Soeverein Vorst der Verenigde Nederlanden en op 21 september 1815 in Brussel als Koning. (Bron: Reformatorisch Dagblad). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
 
Rechts: Willem I (1772ñ1843), Koning van de Nederlanden door François Joseph Navez, 1823. (Coll. English Heritage, The Wellington Collection, Apsley Hous, UK). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)

In dit portret draagt de koning een donkere korte jas met rode revers geborduurd met goud, gouden epauletten, een oranje sjerp om zijn middel, witte broek en hoge zwarte laarzen met sporen. Op zijn borst is de ster van de Militaire Willemsorde.
Op de voorgrond en op de tafel liggen boeken en papieren zinspelend op de activiteiten van de koning om de industrialisatie en de handel te bevorderen in het Koninkrijk der Nederland, de drukke haven op de achtergrond is een herinnering van de Nederlandse maritieme handel.

Onder de Franse bezetting was de Nederlandse economie sterk achteruit gegaan, met name omdat de handel, die voor de Nederlandse economie altijd zo essentieel is geweest, lang had stilgelegen. Willem I bracht hier verandering in. Hij investeerde onder andere in een betere infrastructuur door wegen en spoorwegen aan te leggen. Hij had daarnaast een integratie voor ogen tussen de handel in het noorden en de industrie in het zuiden. Om de zuidelijke industrialisatie en de noordelijke handel te bevorderen stichtte hij instellingen als De Nederlandsche Bank, de Algemeene Maatschappij voor de Volksvlijt en de Nederlandsche Handel-Maatschappij. Politiek zette hij deze organisaties in om de details van zijn financiële beleid voor het parlement verborgen te houden. Uiteindelijk liep de staatsschuld dramatisch uit de hand. Het parlement had hier door de geheimzinnigheid van de koning immers geen controle op kunnen houden. (Bron tekst: Historischnieuwsblad.nl)
 
De Nederlandse Koninklijke Familie ca. 1827. Links, Willem II met zijn vrouw Anna Paulowna en hun kinderen, Willem, Alexander, Sophie en Hendrik. In het midden Koning Willem I en Koningin Wilhelmina. Rechts van haar vader, Prinses Marianne en naast haar Prinses Louise Augusta Wilhelmina Amalia, en Willem Frederik Karel. (Coll. Haags Gemeentearchief). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
 
Rechts: Portret van koning Willem I door Mathieu Ignace van Bree (Bron: Historiek.net). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)

Willem I doet afstand van de troon (1840)

Op 7 oktober 1840 deed koning Willem I troonsafstand ten gunste van zijn zoon. Ruim een maand later wordt die als koning Willem II ingehuldigd in de Nieuwe Kerk in Amsterdam.
Koning Willem I had lange tijd nogal autocratisch bestuurd. De ministers waren vooral zijn dienaren geweest. Na de Belgische afscheiding in 1830 kregen steeds meer mensen in Nederland behoefte aan een echte volksvertegenwoordiging. Ministers moesten politieke ambtsdragers worden die verantwoordelijkheid zouden afleggen aan het parlement. Koning Willem I, die in de jaren na de Belgische afscheiding in allerlei vage financiële constructies verwikkeld was geraakt, zag het echter helemaal niet zitten om grote hervormingen door te voeren. Hij wilde de touwtjes graag stevig in handen houden.

In 1840 stemde hij met veel tegenzin uiteindelijk toch in met een grondwetsherziening. Bij deze herziening werd onder meer vastgesteld dat de zogenaamde Koninklijke Besluiten voortaan ook moesten worden ondertekend door ministers. De koning kon hierdoor niet meer zomaar doen wat hem juist achtte. Er moest overlegd worden met de ministers. Ook was vastgelegd dat ministers voortaan strafrechtelijk konden worden vervolgd als hun daden in strijd waren met de Grondwet of andere wetten. Dit was het begin van de zogenaamde ministeriële verantwoordelijkheid.

De grondwetswijziging van 1840 was voor Willem I één van de redenen om troonsafstand te doen. Daarnaast wilde hij graag trouwen met de half-Belgische katholieke gravin Henriëtte díOultremont de Wégimont. Zijn voornemen om met haar te trouwen had in Nederland eerder al veel opschudding veroorzaakt. Henriëtte was namelijk geen prinses, ze was een Belgische en bovendien was ze rooms-katholiek. In maart 1840 had Willem I vanwege alle ophef aanvankelijk afgezien van het huwelijk. Na zijn abdicatie op 7 oktober 1840 stond hem echter niets meer in de weg. In februari 1840 trouwde hij, in stilte, in Berlijn met gravin Henriëtte. (Bron tekst: Historiek.net)
 
Rechts: Portret van Willem I Frederik, prins van Oranje-Nassau (1772-1843), de latere koning Willem I, ten voeten uit zittend weergegeven. De koning zit in een stoel naast een tafel in een vertrek met een venster. Hij is gekleed in een jasje dat met één knoop op zijn borst wordt samengehouden. Onder het jasje draag hij een wit hemd met knopen. Zijn broek sluit strak om zijn lichaam en aan zijn voeten heeft hij pantoffels. De koning houdt in zijn rechter hand een bel. Op de tafel naast de koning staat schrijfgerei en onder de tafel staan enkele ordners. Onder het portret staat de titel: koning Willem I.; vervaardiger: onbekend; 1845. (Coll. Haags Gemeentearchief). (Klik op de afbeelding voor een groter formaat)
 
Bronnen:
Willem I Frederik op Wikipedia
Willem Frederik op Historici.nl
Medaillonportret Willem Frederik
Portret van Willem Frederik
Portret van de jonge Willem Frederik, ca. 1780 van Izaäk Schmidt
Portret van Willem Frederik
Prins Willem Frederik en Willem George Frederik in de Valkhof
De kinderen van prins Willem V, door Tischbein
Schilderij van de latere koning Willem I met zijn broertje Frederik omstreeks 1790
Willem Frederik met zijn jongere broer Willem George Frederik 1793
Penning op het huwelijk
Koning Willem I (1772-1843) als erfprins, na 1806 prins van Oranje
Bataille de Neerwinden (1793)
Het vertrek van prins Willem V
De landing van de Engelse troepen in Callantsoog
Racot Palace
Blik op Fulda vanuit het Noorden
De Fasanerie
Willem Frederik door Duitse schilder Friedrich Bury
Bombardement op Kopenhagen 4 september 1807
lag bij Wagram door Wilhelm Kobell
Tekening van Slot Kamenz / Kamieniec Zabkowicki
De loting voor de inschrijving voor militaire dienst
De aanvaarding van het Hoog Bewind door het Driemanschap
Intocht van Willem I in Den Haag op 30 november 1813
De verheffing van prins Willem den zesden
Het Beëedige der Constitutie
Portret van Willem I (1772-1843)
Inhuldiging Willem I als Koning
Portret van Willem I (1772-1843)
De Nederlandse Koninklijke Familie
Portret van koning Willem I door Mathieu Ignace van Bree
Portret van Willem I Frederik
Boek: Oranje in Ballingschap, Mr. L.A. Struik