Verblijf van Charles II in Den Haag, 25 mei tot 2 juni 1660
 
Feestmaal voor koning Karel II van Engeland in het Mauritshuis te Den Haag, 1660. Prentmaker: Pieter Philippe, (ca. 1635-1702). (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam)
Gastmaal bij kaarslicht voor de Engelse koning Karel II in het Mauritshuis te Den Haag, 30 mei 1660, aangeboden door de Staten van Holland. Episode tijdens zijn rondreis door en vertrek uit de Nederlanden. De koning zit rechts tussen zijn tante Elisabeth, koningin van Bohemen, en zijn zuster Maria Henrietta Stuart, prinses van Oranje. Op de voorgrond de jonge prins Willem III. Opgeplakt op een oud opzetblad met opschrift.
 
In deze dagen van opgewonden feestelijkheden sloeg Charles geen enkele uitnodiging voor feesten af.

Feestvieren was in Den Haag aan de orde van de dag. De Commonwealth had een zee-oorlog tussen Engeland en de Republiek met zich meegebracht en nu Charles II in Den Haag was deed zich een unieke gelegenheid voor de diplomatieke banden met Engeland te verstevigen. Elizabeth's Stuart "spirits never were better" toen zij aan het banket, dat in het Mauritshuis ter ere van de nieuwe koning gegeven werd, aan de rechterhand van Charles II geplaatst werd; de koning behandelde haar volgens sommigen meer als een moeder dan als een tante en nodigde haar uit om naar Engeland te komen. (Bron tekst: Hoogsteder.com)
Den 29. sijne Majesteyt in de Franse Kercke zijnde/ raeckte aldaer eeni.iecken aen/ mette ghewoonlijcke Ceremonien: 's Middachs wierde ghetracteert by de Staten van Hollant/ de Coningh sat onder een Herlijcke Hemel/ overdeckt met Kroonen en appelen van Oranje: Boven hong een scone kandelaer van Christal de Montagne/ heel fray illustrerende: Zijn Maj. sat aen/ topper eynde van de Tafel/ en ter rechter hant sat zijn Moeye de Coninginne van Bohemen/ ter lincker zijn Suster de Princessse Royale/ naest de Coniginne van Bohemen rechter Duc de Jorck/ en ter lincker naest de Princesse Royal Duc de Glochester/ en daer nae de Prins van Orangen: Wanneer men Keyserlijck opdischte: Zijn Majesteyt wiert toen van de Staten vereert met Vorstelijck Ledekant 90000. guldens waerdigh/ voor 8000. gl. fijn Haerlems Lijnwaet/ en een goede somme penningen/ den dach wierde doorgebracht met veele vertellingen: Zijn Majesteyt verhaelde selfs zijn wonderlijcke avonturen na de Slagh van Worchester/ en hoe hy in de West in groot gevaer met Juffrou Lane hebbende gereyst/ het spit gedrayt/ en ghevaerlijcke ontmoetingen hadde gehad/ en in Vranchrijck gheretireert zijnde/ noyt door Wapenen ofte ghewemelt/ hoewel genoech aengeprichelt met occasie/ zijn recht tot te Kroon van Engelandt had willen soecken/ &c. Dat Gode nu sulckr voor hem sonder Bloetstortinghe hadde uytghewerckt/ en hy derhalven versocht/ dat hare Ed: Groot Mog: tot zijn vertreck ghelief den te stellen alle noodige ordre: Waer op de Staten last gaven tot 60. open en 40. overdeckte Wagens/ en voorts alle Zee-Pincken van Hollant na Schevelingen te komen/ tot transport van zijne Hoogh-ghemelte Majesteyt/ en het groot getal Engelse Heeren/ en hare Bagagie/ doen binnen den Hage zijnde: Men voerde des wegen oock 58. Kanons na de Zee-strant. En te Schevelingen wierde voor-sieninge gedaen van alle provisie/ op so ongemeen sake: Alle dagen sagmen den Haegh van menschen vervullen/ star-oogende nae de Venster/ waer uyt zijne Majesteyt sich diverse mael voort alle de Weereldt sich vertoonde/ van het Huys van den bovengemelt Vijver.

 (Bron: HOLLANDTSE MERCURIUS, 1660)
  De 29e mei toen zijne Majesteit in de Franse kerk was, raakte hij een zieke aan met de gebruikelijke plechtigheid. 's Middags werd hij door de Staten van Holland onthaalt. De Koning zat onder een prachtig baldakijn, bedekt met kronen en appeltjes van Oranje. Aan het plafond hing een mooie kandelaar van Bergkristal, die mooi verlichtte. Zijne Majesteit zat aan het hoofd van de tafel en aan zijn rechterhand zijn tante de Koningin van Bohemen, aan zijn linkerhand zijn zuster Prinses Royal en links van de Prinses Royal de Hertog van Gloucester en daar naast de Prins van Oranje. Toen men keizerlijk opdiende werd zijne Majesteit vereerd met een Vorstelijk Ledikant ter waarde van 90.000 gulden en voor 8000 gulden fijn Haarlems Laken en een goede som penningen. De dag werd doorgebracht met veel verhalen. Zijne Majesteit vertelde zelfs zijn wonderlijke avonturen na de Slag bij Worcester en hoe hij in het westen van Engeland samen met Juffrouw Lane de gevaarlijke reis had gemaakt. Dat hij het spit had gedraaid, gevaarlijke ontmoetingen had gehad en zich in Frankrijk had teruggetrokken. En nooit met wapens of geweld de kroon van Engeland had willen zoeken, hoewel hij daartoe bij gelegenheid genoeg was geprikkeld.
Dat God nu dit zonder bloedvergieten had uitgewerkt en daarom verzocht hij de Edele Groot Mogendheden alles in het werk wilde stellen voor zijn vertrek. Daarop gaven de Staten opdracht voor 60 open open en 40 overdekte wagens en voorts alle zeepinken van Holland naar Scheveningen te komen voor het transport van zijne Hooggeprezen Majesteit en het grote aantal Engelse Heren en hun bagage, die in Den Haag waren. Men vervoerde ook 58 kanonnen naar het zeestrand. En in Scheveningen werden voorzieningen getroffen voor voorraden levensmiddelen. Alle dagen zag men Den Haag vol met mensen, die staarden naar het venster van het Huis bij vermelde Vijverberg (het Mauritshuis), waaruit zijne Majesteit zich verschilende keren voor iedereen vertoonde.


(Bron tekst: HOLLANDTSE MERCURIUS, 1660)
Bronnen:
Charles II van Engeland op Wikipedia
Feestmaal voor koning Karel II van Engeland in het Mauritshuis
Feestvieren was in Den Haag
HOLLANDTSE MERCURIUS, 1660