Panorama van Scheveningen rond 1902 A.C. Sommer, Panorama van de badplaats Scheveningen, gezien vanuit het noorden. Olieverf op doek, ca. 1902 Op het panorama zijn het oude wandelhoofd en het Circusgebouw te zien. Het Wandelhoofd Koningin Wilhelmina, de eerste pier van Scheveningen, werd geopend door Prins Hendrik in 6 mei 1901. Het circusgebouw werd op 16 juli 1904 geopend. De spoorlijn naar Scheveningen en het station Kurhaus werden 1 mei 1907 geopend. Die zijn niet te zien op het panorama van Sommer. Het panorama is waarschijnlijk getekend naar een maquette. In 1902 werd het Palace Hotel ten noorden van het Kurhaus geopend en in 1904 het stenen Circusgebouw Rechts een heliotypie afdruk van de boulevard , de kustlijn en de pier van Scheveningen. De uit Düsseldorf afkomstige schilder Ernst Hesmert heeft in het begin van de twintigste eeuw een aantal z.g. vogelvluchtperspectief schilderijen gemaakt. De afbeelding lijkt veel op die van Sommer, maar er zijn enkele opvallende verschillen. Het strand, en de boulevard zijn veel minder druk. Op het schilderij van Hesmert is de golfbreker ten noorden van de Pier duidelijk getekend. Op het strand staat een lange rij badkoetsen. Op het schilderij van Sommer en de ingekleurde foto staat een tramremise afgebeeld. Die ontbreekt op het schilderij van Hesmert. Op het schilderij van Sommer staat achter het Palace Hotel een gebouwencomplex, dat ontbreekt op het schilderij van Hesmert en de ingekleurde foto. Rechts onder een ingekleurde foto van de kust van de badplaats na de bouw van het Palace Hotel. Het schilderij van Sommer vertoont sterke overeenkomsten met de foto. Waarschijnlijk heeft Sommer gebruik gemaakt van de foto bij het schilderen van zijn reclame-kunstwerk. Sommer heeft op zijn schilderij een immense drukte geschilderd op zowel het strand als de boulevard. De badkoetsen op het strand heeft hij weggelaten. De afbeelding moest belangstellenden trekken voor de bouw van het Belgisch Park, waarvan hij het wegenstelsel had ingetekend. Noordzeebad Scheveningen, www.htmfoto.net collectie: Wim van Es