|
|
|
|
 |
| De vlucht van
Prinse Maria Henriette Stuart in 1642 |
| |
 Maria
Henriette Stuart, (4 november 1631 - 24 december 1660)
12 mei 1641 trouwde Prins Willem II van Oranje-Nassau (1626-1650) met Mary Stuart
(1631-1660), de Engelse Koningsdochter van Charles I en Henriëtte Maria. Het
huwelijk vond plaats volgens de Engelse Juliaanse kalender op zondag 2 mei 1641 en
volgens de in de Nederlandse republiek gebruikte Gregoriaanse kalender op zondag
12 mei 1641 in de Royal Chapel van het Palace of Whitehall in Londen. Het huwelijk
zou enkele jaren niet geconsumeerd worden, vanwege de jonge leeftijd van de bruid.
Ten tijde van de huwelijkssluiting van Willem met zijn toen negenjarige koninklijke
bruidje was de troon van haar vader, Charles I, al aan het wankelen.
Toen een burgeroorlog in Engeland onvermijdelijk leek, vertrok Henrietta Maria samen
haar dochter prinses Maria Henrietta in februari 1642 naar Nederland. Zij werd opgehaald
door Maarten Harpertszoon Tromp die haar via Dover in veiligheid bracht.
"Maarten Harpertszoon Tromp werd begin Maart 1642 met eenige oorlogsschepen
naar Dover gezonden om de Koningin en de Prinses over te varen; den 10en Maart landden
de beide Vorstinnen te Hellevoetsluis en den 11en Maart kwamen zij in Den Haag aan,
begeleid door een deputatie uit de Staten-Generaal, die het hooge gezelschap reeds
in Hellevoetsluis gecomplimenteerd had.
De Hoog Mogenden zorgden er voor, dat de Koningin en de Prinses met hun gevolg van
380 personen gedurende den tocht heerlijk en magnifiek onthaald werden en bekostigden
bovendien het onderhoud van het geheele gezelschap tot den 18den Maart. Van af dien
dag kwam het onderhoud geheel ten laste van den Prins van Oranje...'
19 maart 1642 kwamen koningin Henrietta Maria van Engeland en haar dochter Maria
Henrietta Stuart aan in Den Haag. |
| Portret van Maria Henriette Stuart
uit 1643. Maria was 12 jaar en was in 1642 naar Den Haag gebracht. Ets van Gerard
Hermansz. van Honthorst (1592-1656). (Coll. Museum Boijmans-van Beuningen, Rotterdam).
(Voor een groter formaat klik op de afbeelding). |
 |
| De Koningin en de Prinses werden
ondergebracht in het Hof van Zijne Hoogheid in het Noordeinde, waar de Staten-Generaal
en de Staten van Holland en corps hun opwachting kwamen maken. Plattegrond Noordeinde,
De tail van kaart van Cornelis Elandts. (Bron: Anemaa.home.xs4all.nl) |
 |
| Links: Portret van Maria Stuart ,
Princess Royal en Prinses van Oranje van Gerrit van Honthorst. (Coll. National Trust,
Ashdown House, Lambourn, Newbury, Berkshire, UK) en rechts: Portret van Maria Stuart,
circa 1644 door Willem van Honthorst. (Bron: Liveauctioneers.com). (Voor een groter
formaat klik op de afbeelding). |
 |
| De prinses van Oranje, Maria Henriëtta
Stuart, de weduwe van prins Willem II, bezoekt het atelier van Bartholomeus van der
Helst. Op de achtergrond de 'Schuttersmaaltijd' van 1648. De prinses heeft een waaier
in de hand, zij wordt vergezeld door twee heren en een vrouw. Schilder: Hendrik Jacobus
Scholten (1824-1907). De schilder heeft zich waarschijnlijk laten inspireren door
het portret van Maria Stuart, dat Van der Helst in 1652 schilderde. (Coll. Rijksmuseum,
Amsterdam), (Voor een groter formaat klik op de afbeelding). |
 |
Portret van prinses Maria Stuart
(1631-60). Weduwe van Willem II, prins van Oranje, 1652
Zittend in een armstoel, ten voeten uit. In de rechterhand een oranjeappel. Links
een doorkijk naar de St. Jacobskerk te Den Haag. Schilderij van Bartholomeus van
der Helst (1613-1670) (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Voor een groter formaat klik
op de afbeelding). |
 |
| Links: Afbeelding Prinsers Maria
Henrietta (1631 - 1660). Oudste dochter van Charles I, Prinses van Oranje, door Adriaen
Hanneman, 1659. Maria toont een kroon, die de kijker moeten herinneren aan haar Koninklijke
status. (Coll. National Galeries Schotland, Edinburgh) en rechts: waarschijnlijk
Maria Henriette Stuart, Prinses van Oranje uit de studio van Gerrit Honthorst, ca.
1650). (Coll. National Portrait Gallery, London). (Voor een groter formaat klik op
de afbeelding). |
 |
| Portret van Willem II, prins van
Oranje-Nassau (1626-1650), borstbeeld, trois quart en zijn echtgenote, Mary Stuart,
borstbeeld, trois quart. De portretten zijn afgebeeld op penningen. Op de kant van
de prins staat de volgende tekst: Wilhelmvs II. D.G. Princ. Avraicae. Com. Nass.
Ec. P.V.A. 1650. Op het kant met de beeltenis van Mary Stuart staat: Maria D.G. Princeps.
M.Brit. Avrant. Dotaria. etc. Onder de beide portretten staat een Franse verklarende
tekst. De munt is gemaakt door de Nederlandse penningen maker Pieter van Abeele (1608-1684).
(Coll. National Portrait Gallery, Londomn) Waarschijnlijk is de tekening ook van
zijn hand. (Coll. Beeldbank Haags Gemeentearchief). (Voor een groter formaat klik
op de afbeelding). |
 |
| Slot Teylingen ten noorden van Leiden
waar de weduwe Maria Stuart vaak verbleef na het overlijden van Willem II in 1650.
Het schilderij is gedateerd 1640 en gemaakt door een onbekende schilder. (Coll. Rijksmuseum,
Amsterdam). (Voor een groter formaat klik op de afbeelding). |
| |
 Toen haar broer Charles II in het najaar
van 1651 uit Engeland moest vluchten na de nederlaag bij Worcester, werd hij geholpen
door Jane Lane, de dochter van Kolonel Lane. Charles verkleedt als bediende en Jane
Lane als zijn bazin vluchtten samen te paard van Bentley Hall, via Bristol naar Trent.
In de herfst van 1652 trad Jane in dienst van de Prinses van Oranje, waarschijnlijk
op voorspraak van Charles, die uit Parijs naar haar schreef dat hij bij Jane in de
schuld stond. De Prinses bleek een zeer voorkomende werkgever, waarvoor zij door
Charles werd bedankt. Jane was een van de bedienden toen de Prinses Maria Henriette
in oktober 1655 samen met Charles Frankfurt bezocht. Jane vond, dat Charles haar
verwaarloosde, maar dat ontkende hij. Toen Jane in juli 1656 terugkeerde naar Den
Haag, werd ze het hof gemaakt door Lord Newburgh, maar dat liep op niets uit. Na
de Restauratie in 1660 keerde Jane Lane terug naar Engeland, waar ze werd beloond
voor haar hulp aan Charles II. (Bron: Oxforddnb.com). Born afbeelding: Jane Lane,
1652 Later Lady Fisher by Jerome Hesketh, (Coll. National Trust, UK) |
| |
 |
| Vreugdevuur bij het bezoek van prinses
Maria Henrietta met prins Willem III aan Breda, 1653. Ets van Abraham Dircksz Santvoort
(1624-1669). (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Voor een groter formaat klik op de
afbeelding). |
| |
 Rechts: Jacob Cats wandelt naast Maria
Henrietta Stuart, prinses van Oranje, op zijn landgoed Sorghvliet. Op de achtergrond
spelen drie kinderen met een slede op het ijs. De jongen is wellicht prins Willem
III.
Ets naar tekening van: Haatje Pieters Oosterhuis (1784-1854). Coll. Rijksmuseum,
Amsterdam).
De historische waardering voor Maria Henriette is tweeslachtig. In de Nederlandse
geschiedschrijving is haar bemoeienis met het prinsdom Orange en haar voortdurende
(financiële) steun aan de Engelse zaak vooral in negatieve termen beschreven.
Haar tijdgenoten in de Republiek deelden die mening, en veroordeelden haar arrogantie,
haar onwil zich te integreren - zij leerde nooit Nederlands - en haar onverschillige
houding tegenover haar zoon, die zij bijvoorbeeld niet tot universeel erfgenaam verklaarde.
Engelse tijdgenoten en latere Britse historici roemden daarentegen haar loyaliteit
aan haar broer Charles en zijn volgelingen.
Het lijdt geen twijfel dat Maria haar leven in de Republiek bijna onverdraaglijk
vond, vooral na het overlijden van een echtgenoot die haar zorg om en loyaliteit
aan de Engelse zaak deelde. Zij omringde zich - voor zover mogelijk - met Engelstalig
personeel en trachtte in Den Haag als het ware een Engels hof te creëren. De
aanwezigheid van haar tante Elisabeth Stuart, de verdreven koningin van Bohemen,
speelde daarbij een belangrijke rol. Toen Maria in 1660 haar reis naar Londen voorbereidde,
schreef zij aan Charles II dat ze een langer verblijf in de Republiek als de grootste
straf van de wereld zou voelen (Thurloe State Papers I, 662). Die hoefde ze uiteindelijk
niet te ondergaan. Ze stierf op 24 december 1660. Dat haar zoon stadhouder Willem
III in 1689 de Engelse troon besteeg, zou zij ongetwijfeld tot één
van haar belangrijkste verdiensten hebben gerekend. (Bron: Historici.nl) |
| |
 |
Links: Maria Henriette Stuart, door
Adriaen Hanneman, ca. 1660. (Coll. Bristol Museum and Art Gallery). Rechts: Op het
schilderij staat: MARY, WIFE of WILLIAM II, PRINCE OF ORANGE, DAU of CHARLES I. De
herkomst en de schilder zijn niet bekend. Mary Stuart stierf in 1660 aan de pokken,
toen ze 29 jaar was. (Bron: Theroyalforums.com). (Voor een groter formaat klik op
de afbeelding).
Bij haar vertrek uit Den Haag in september 1660 vernam Maria Henriette, dat haar
broer Hendrik, graaf van Gloucester, plotseling aan de pokken was overleden. De hofrouw
drukte een stempel op haar officiële bezoek. Twee maanden later werd Maria zelf
ziek, en veelvuldige aderlatingen deden haar conditie verder achteruitgaan. Op kerstavond
1660 dicteerde de prinses haar testament aan haar secretaris. Ten aanzien van haar
zoon vertrouwde zij geheel op haar broer Charles II en haar moeder Henriette Marie,
en zij drukte haar secretaris op het hart dat het 'mijne grootste pijn [was] dat
ik van hem moet scheiden. Oh mijn kind, breng hem mijnen zegen' (Kon. Huisarchief,
Arch. C. Huygens, inv. G1-6II-H, fol. 41r). Maria stierf op 29-jarige leeftijd en
werd begraven in Westminster Abbey, vlakbij haar geliefde broer Henry. Met de door
haar gedecreteerde benoeming van Charles II als toeziend voogd over haar zoon gingen
de regenten in de Republiek niet akkoord. Na een bittere strijd kreeg Amalia van
Solms in september 1661 het voogdijschap toegewezen. (Bron: Historici.nl) |
| |
| Bronnen: |
| Maria Henriëtte Stuart op Wikipedia |
| Maria Henriëtte
Stuart |
| Portret van Maria Henriette Stuart uit
1643 |
| Portret van Maria
Henriette Stuart uit 1643 |
| Portret van Maria
Henriette Stuart uit 1644 |
| De prinses van
Oranje bezoekt het atelier van Bartholomeus van der Helst |
| Portret van de
weduwe prinses Maria Stuart van Van der Helst |
| Prinsers Maria
Henrietta door Adriaen Henneman |
| Maria Henriette
Stuart Studio Gerrit van Honthorst |
| Ontwerp en afbeelding
van zilveren herdenkingspenning |
| Willem II door Pieter van Abeele |
| Mary, Princess
of Orange by Peter Van Abeele |
| Slot Teylingen |
| Jane Lane, 1652 |
| Vreugdevuur bij het bezoek van prinses
Maria Henrietta met prins Willem III aan Breda |
| Jacob Cats ontvangt
de prinses van Oranje op landgoed Sorghvliet |
| Maria Henriette
Stuart, Prinses van Oranje |
| Mary, wife of
William II, Prince of Orange, Daughter of Charles I |
| |
|
|
|
