| Jan de Bisschop
(1628-1671) |
| Jan de Bisschop was een amateurschilder.
Hij studeerde rechten aan de universiteit van Leidenvan 1648 tot 1652 en vestigde
zich daarna in Den Haag als vertegenwoordiger van van het Hof van Holland, Zeeland
en West Friesland en begon later een tekenacademie.Bisschop maakte gebruik van het
werk van andere schilders. Hij gebruikte voor pen en penseel een warme goud-bruine
inkt, die later bekend werd als "bisschops-inkt". (Bron: Wikipedia.org) |
 |
| Jan de Bisschop maakt een beeldreportage
van het vertrek van koning Charles II van Engeland vanaf het strand van Scheveningen
op woensdag 2 juni 1660. Op deze penseeltekening is te zien hoe de burgers van Den
Haag over een zandpad door de duinen naar Scheveningen liepen. (Coll. Rijksmuseum,
Amsterdam). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding). |
 |
| Het is een lange tocht door de duinen.
Burgers uit Den Haag en verre omstreken lopen over duinpaden of reizen in een huifkar
naar Scheveningen. (Coll. British Museum, London). (Klik voor een groter formaat
op de afbeelding). |
 |
| Grote groepen burgers lopen tussen
de duintoppen door over het rulle zand. In de verte doemt de toren van de Oude Kerk
van Scheveningen op. (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik voor een groter formaat
op de afbeelding). |
 |
| Gezicht op de Oude Kerk van Scheveningen
vanuit het zuiden. Vaag is de ligging van de oude Zeestraet, nu de Scheveningse weg,
te zien met huifkarren en lopende mensen, die naar Schevelingen gaan. (Bron: Geheugenvannederland.nl).
(Klik voor een groter formaat op de afbeelding). |
 |
| Op deze penseeltekening is in de
verte de Keizerstraat te zien. De sporen van de huifkarren in het zand maken duidelijk
dat een bezoek van Den Haag naar Scheveningen eeuwenlang een moeizame tocht is geweest.
(Coll. British Museum, London). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding). |
 |
| Op de dag van het vertrek van koning
Charles II maakte Jan de Bisschop enkele schetsen, die hij later uitwerkte. (Bron:
Episcopius. Jan de Bisschop (1628-1671), Uitgave: Waanders Uitgevers, Zwolle en Museum
Het Rembrandthuis, Amsterdam, 1992). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding). |
 |
| Op deze penseeltekening is de mensenmassa
te zien, die naar het strand was gekomen. In de verte worden met oorverdovend lawaai
het afscheidssaluut gegeven. De knallen waren zo hard, dat burgers links onder op
de voorgrond, een hand voor de oren slaan. Enkele burgers kijken met een telescoopkijker
naar de gebeurtenissen op het strand en de schepen voor de kust. Was Jan de Bisschop
zelf aanwezig bij het vertrek of heeft hij een schilderij van Johannes Lingelbach
nageschilderd? (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik voor een groter formaat op de
afbeelding). |
 |
| Deze penseeltekening van Jan de Bisschop
laat goed de ligging van het dorp Scheveningen zien ten opzicht van de zee rond 1660.
Op het strand liggen een aantal visserspinken en op het duin staat het zomerverblijf
Nieuw-Soetenburgh, dat in 1662 werd gebouwd. Het logement tegenover Nieuw Soetenburgh,
dat in 1665 werd gebouwd, staat nog niet op de tekening. De tekening kan gedateerd
worde 1662-1665. (Coll. British Museum, London). (Klik voor een groter formaat op
de afbeelding). |
 |
| De Oude Kerk van Scheveningen gezien
vanaf het toenmalige 'Schuitegat', 1660. (Coll. Beeldbank Haags Gemeentearchief).
(Klik voor een groter formaat op de afbeelding). |
 |
| Strandgezicht van Scheveningen met
op het duin het zomerverblijf Nieuw-Soetenburgh dat in 1662 voor Cornelis van Soetens
werd gebouwd. In het verlengstuk van Nieuw-Soetenburgh staat een gebouw, dat in 1665
werd gebouwd voor Johan van Swieten, die er een logement exploiteerde. In 1672 kreeg
de schout en herbergier Dirck van den Houck het in eigendom en gaf het de naam 'Heerenlogement'.
Tussen de twee gebouwen is de Kop van de Keizerstraat en zijn een koets en een huifkar
te zien. Op het strand liggen visserspinken en rechts op de voorgrond rijdt een koets
die door 6 paarden wordt getrokken. Mogelijk zit stadhouder prins Frederik Hendrik
in de koets. De tekening moet na 1665 zijn gemaakt. (Coll. The Metropolitan Museum
of Art, New York). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding). |
 |
| Het strand van Scheveningen op een
onbekende lokatie. De tekenaar en etser Jan de Bisschop maakte veel landschappen,
een genre dat hij onderwees in de kleine teken academie die hij in Den Haag oprichtte.
Hij erkte met een goud-bruine inkt, die later "Bisschops-inkt" werd genoemd.
Vermoedelijk mengde hij Oost-Indische inkt met een beetje koperrood om deze karakteristieke
kleur te verkrijgen. (Bron: Gallery.ca). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding). |
 |
| Een vijftal vissers bij drie tentjes
of andersoortige stellages met (zeil-)doeken op vermoedelijk het strand van Scheveningen.
Op de voorgrond rechts een korf, 1660. (Coll. Beeldbank Haags Gemeentearchief). (Klik
voor een groter formaat op de afbeelding). |
 |
| Constantijn Huygens sr. werkte in
1653 een plan uit voor een bestrate weg dwars door de duinen van Den Haag naar Scheveningen.
Zijn ontwerp en voorstel werd afgewezen. Tien jaar later, tijdens zijn verblijf in
Parijs, verzocht de Haagse overheid Huygens of van zijn ontwerp gebruik gemaakt mocht
worden. Eind 1665, kort na zijn thuiskomst, werd de straatweg voltooid. De bejaarde
Huygens wijdde een lang gedicht aan: De nieuwe Zee-straet. Hierin beschrijft hij
onder meer de voordelen van de duinweg voor de vissersvrouwen en de genoegens van
een ritje langs de zee. Naar Huygens' denkbeelden schetste Jan de Bisschop in het
voorjaar van 1667 een aantal variaties voor de titelpagina, waarna hij het definitieve
ontwerp tekende. Aangezien Huygens graag de Haagse zijde van de duinweg had gemarkeerd
met een triomfboog, vormt die het centrale thema. Links de ets uit 1667 en rechts
een versie uit 1711. (Coll. Koninklijke Bibliotheek, Den Haag). (Klik voor een groter
formaat op de afbeelding). |
 |
| Een onbekende schilder maakte in
de 18e eeuw in de stijl van Jan de Bisschop (1628-1671) een panorama: "Gezigt
op 's Gravenhage voor de beplanting van de Scheveningse weg." (Coll. The Metropolitan
Museum of Art, New York). Het werk is in het bezit van het Metropolitan Museum of
Art in New York. Het museum schrijft het landschap toe aan een anonieme kunstenaar
uit de 18e eeuw. Opvallend is de tekst op de omlijsting, ofwel het passepartout:
"Gezigt van de duinen op 's Gravenhage voor de beplanting van de Scheveningsche
weg door J. de Bisschop" Bij de aanleg in 1665 werd de Scheveningsche weg nog
Zee-straet genoemd en Scheveningen heette toen Schevelingen. De tekst is mogelijk
in de 18e eeuw op het passepartout geschreven. (Coll. The Metropolitan Museum of
Art, New York). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding). |
 |
| Mensen lopen door de duinen naar
de zee. In het midden loopt een vissersvrouw met een mand op haar hoofd. (Coll. Victoria
and Albert Museum, London). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding). |
| |
| Bronnen: |
| Jan de Bisschop op Wikipedia |
| Jan de Bisschop in Getty Museum |
| Essential Vermeer |
| Door de duinen |
| Door de duinen
naar Scheveningen |
| Mensen in de duinen |
| Gezicht op Scheveningen |
| Wagens op weg
voor de inscheping van Karel II |
| Episcopius. Jan de Bisschop (1628-1671),
Uitgave: Waanders Uitgevers, Zwolle en Museum Het Rembrandthuis, Amsterdam, 1992. |
| Vertrek Charles
II op 2 juni 1660 |
| Zicht op Scheveningen |
| De Oude Kerk van
Scheveningen gezien vanaf het toenmalige 'Schuitegat' |
| Huizen in de duinen |
| Het strand van Scheveningen |
| Een vijftal vissers
bij drie tentjes |
| De nieuwe Zee-straet (links) |
| De nieuwe Zee-straet (rechts) |
| Gezigt op 's Gravenhage |
| De duinen |
| Hollandse stranden
in de Gouden Eeuw, Katwijks Museum, 2004 |
| Geschiedenis
van Scheveningen van J.C. Vermaas: VII. Het vertrek van Karel II van het Scheveningsche
strand |
 |
| |
