| Cornelis Elandts
(1641-1687) |
| Prentkunstenaar, cartograaf, schilder,
tekenaar. Geboren: 1641, Den Haag. Gestorven: 3 maart 1687, Den Haag. Plaats en periode
van werkzaamheid: Den Haag, van 1663 tot 1670. Werken in Haags Historisch Museum. |
 |
| In 1664 maakte Cornelis Elandts in
opdracht van de Haagse bestuurders een kopie van een schilderij van een onbekende
kunstenaar, dat in de Oude Kerk van Scheveningen hing. Het schilderij gaf een beeld
van Scheveningen, toen nog Schevelinge of Schevelinck genoemd, van vóór
de Allerheiligenvloed op 1 november 1570. De weg naar Den Haag was toen nog een zandweg
door de duinen en Scheveningen dicht tegen het strand aan gebouwd. Zonder bescherming
van duinen. De kustwering bestond uit houten palen, die niet bestand bleken tegen
de verschrikkelijke storm. (Bron: Hollandse stranden in de Gouden Eeuw, Katwijks
Museum, 2004). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding) |
 |
| Gerrit van Giessen (1692-1750) maakte
in 1730 een gravure van het schilderij van Cornelis Elandts. Op de ets is duidelijk
de zeewering te zien, die bestond uit houten palen. Die boden geen bescherming voor
de Allerheiligenvloed. 128 huizen werden door de storm in 1570 weggespoeld en schepen
dreven door het dorp. (Coll. Haags Gemeentearchief). (Klik voor een groter formaat
op de afbeelding) |
 |
| Na de Allerheiligenvloed van 1 november
1570 gaf de kust van Scheveningen een heel andere aanblik. Scheveningen vanaf de
zeezijde gezien met op de voorgrond een vissersboot en diverse mensen op het strand.
Een man op paard geheel rechts. Iets uit het midden richting de horizon is de Scheveningse
kerk te zien met de Scheveningse weg richting Den Haag centrum. Aan de horizon zijn
enkele kerken en huizen te zien. Vermoedelijk Cornelis Elandts, 1668. De ets laat
goed zien hoeveel huizen waren weggespoeld, maar in de honderd jaar na de storm waren
de duinen blijkbaar wee aangegroeid en beschermden het overgebleven Scheveningen.
Links voor de 'Oude Kerk' is op het duin het zomerverblijf Nieuw-Soetenburgh dat
in 1662 voor Cornelis van Soetens werd gebouwd. Rechts op het duin werd in 1665 een
huis gebouwd voor Johan van Swieten, die er een logement exploiteerde. In 1672 kreeg
de schout en herbergier Dirck van den Houck het in eigendom en gaf het de naam 'Heerenlogement'.
(Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding) |
 |
| Een onbekende tekenaar maakte in
1730 een tekening van Scheveningen, met links op het duin het zomerhuis 'Nieuw-Soetenburgh"
en rechts het 'Heerenlogement' Opvallend is rechts van het 'Heerenlogement' de inham
in de duinen. (Bron: Geheugenvannederland.nl). (Klik voor een groter formaat op de
afbeelding) |
 |
Op een plattegrond van Scheveningen
uit 1712 staat ook een inham getekend, die Schuitegat wordt genoemd.
Onderaan in het midden is de aansluiting te zien van de Oude Scheveningsche Weg en
de Keizerstraat. De kustlijn bij Scheveningen veranderde voortdurend door afslag
bij stormen en aangroei van de duinen in de loop van tientallen jaren. (Bron: Mapy.mzk.cz). |
 |
| De Zeestraat ofwel de Oude Scheveninsche
Weg, door Cornelis Elandts getekend in 1681. Een prachtige kaarsrechte weg met beplanting
van bomen aan beide kanten van de verharde weg. Links en rechts dijklichamen om het
onderstuiven van de weg tegen te houden. Aan het begin, ter hoogte van het huidige
Vredespaleis de tolpoort en het tolhuis. De Zeestraat werd in 1664/1665 aangelegd naar een ontwerp van Constantijn
Huijgens. (Coll. Rijksmuseum, Amsterdam). (Klik voor een groter formaat op de afbeelding) |
| |
| Bronnen: |
| Cornelis Elandts |
| Hollandse stranden
in de Gouden Eeuw, Katwijks Museum, 2004 |
| Gezicht op Scheveningen vóór 1570 |
| Gezicht op Scheveningen vanaf zee |
| Ets van Schevelinge van Gerrit van Giessen |
| Kaart 1712 |
| Scheveningse Zeestraat |
| Geschiedenis van Scheveningen
door J.C. Vermaas |
| Hfdst.
III: Hoe zag Scheveningen er oudtijds uit en hoe heeft het zich ontwikkeld in de
loop der eeuwen? |
| |
